Borstbeeld van enige Nederlands paus komt met Pinksteren in de Basiliek

Zondag 5 juni 2022

Zondag 5 juni vieren we Pink­ste­ren. De kerk viert dat de H. Geest, de Geest van God, neerdaalde over de leer­lin­gen van Jezus. En hen inspireer­den de Blijde Bood­schap van Jezus uit te gaan dragen. Tijdens de Eucha­ris­tie vie­ring in de Basiliek, aan­vang 11.00 uur, wordt door pastoor Maickel Prasing ook een beeld van paus Adrianus VI inge­ze­gend.

Hij is de enige Neder­landse en ook nog een bij­zon­dere paus. Zo’n 500 jaar gele­den, in 1522, wilde hij de kerk name­lijk echt gaan her­vor­men. De kerk was verwij­derd geraakt van haar kern­taak. Daar is hij toen niet in geslaagd. Wat is het ver­band tussen Pink­ste­ren, paus Adrianus VI en de ont­hul­ling en inze­ge­ning van zijn borst­beeld?

Dit jaar, 500 jaar later, wordt op Pink­ste­ren het do­cu­ment van onze paus Fran­cis­cus over de her­vor­ming van kracht: de her­vor­ming van de enorme hië­rar­chische be­stuurs­laag in het Vati­caan. Die moet nu gericht gaan wor­den op de kern: de ver­kon­di­ging van het Evan­ge­lie. Paus Adrianus heeft daar 500 jaar gele­den al van gedroomd en zich voor ingezet.

Het borst­beeld is vervaar­digd door de beeld­hou­wer en restaurateur Jan Tolboom uit Leus­den. Jan heeft al vele beel­den voor de Basiliek gemaakt. Bij­voor­beeld het grote 4 meter hoge beeld mid­den op de voor­ge­vel, van Jezus met het kruis, als ‘Redder van de Wereld’. Het borst­beeld is gefi­nan­cierd door enkele pa­ro­chi­anen alsmede door de Stich­ting Pro­mo­tie Basiliek en wordt ge­schon­ken aan de pa­ro­chie.

Wie is paus Adrianus VI?

Hij werd geboren op 02-03-1459 te Utrecht als Adriaan Floris Boeyens; zijn vader Floris was scheepstimmerman en zijn moe­der heette Gertruid. Hij stu­deerde in Leuven en werd in 1490 pries­ter gewijd. Tijdens de jeugd van keizer Karel V was hij zijn leer­mees­ter en later zijn raadsheer. Op 09-01-1522 werd hij tot paus gekozen, dat had hij nooit geambieerd. Bij de pauskro­ning op 13-08-1522 koos hij als devies in het paus wapen: ‘Wees gedul­dig en houd stand’.

Paus Adrianus VI ondervond een enorme weerstand tegen zijn her­vor­mings­plannen. Hij was een sober man, met een zeer sterke morele in­te­gri­teit, en probeerde allerlei geldverslin­dende gewoontes, voor­rechten en de aflaten­handel af te schaffen. Hij werd van alle kanten tegen­ge­werkt door kar­di­na­len en bis­schop­pen, die hun macht en belangen wil­den behou­den. In brieven aan zijn tijd­ge­noot Erasmus van Rotter­dam beklaagde hij zich daarover. Onder die enorme druk ging zijn ge­zond­heid achteruit en overleed hij op 14-09-1523.  

Wat heeft paus Adrianus VI voor de kerk betekend?

Paus Adrianus heeft zich ingezet voor een dras­tische her­vor­ming van de kerk; dat bleek én blijkt heel moei­lijk te zijn. Maar hij heeft het goede voor­beeld gegeven. Ook zag hij onder meer hel­der in dat de wor­tels van de Re­for­ma­tie gelegen waren in de alom heersende misstan­den. Die drongen van boven af, vanuit de Romeinse be­stuurs­laag, door tot in de lagere niveaus van de kerk.

Waarom een borst­beeld van Paus Adrianus VI in de Basiliek?

Paus Fran­cis­cus wil sinds zijn verkie­zing in 2013 - waarbij nog ter sprake kwam om de naam van Adrianus aan te nemen - dat de kerk zich nu echt we­reld­wijd gaat vernieuwen. Dan moet de kerk, geïnspireerd door de H. Geest, een ‘Missio­naire omkeer’ gaan maken. En daar­mee op weg gaan naar een Synodale kerk. In die kerk wor­den alle gedoopte mensen volop betrokken. In het Bisdom Breda heeft de aftrap van dit Synodale proces eind 2021 in de Basiliek plaats­ge­von­den. Als deze ‘Missio­naire omkeer’ op den duur zou gaan slagen, zou paus Adrianus daarover waar­schijn­lijk zeer verheugd zijn.

Wat heeft paus Adrianus VI gemeen met de andere 2 Pausen in de Basiliek?

Op ini­tia­tief van de hui­dige en van de voor­gaande pastoor staan er 2 beel­den - vervaar­digd door Jan Tolboom - van pausen in de Basiliek: van paus Johannes XXIII en paus Johannes Paulus II. Beiden hebben iets gemeen met Adrianus. Johannes XXIII werd in 1958 tot paus gekozen en riep in 1959 het tweede Vati­caans Concilie bijeen om de kerk weer bij de tijd te brengen. Dat is, ruim 60 jaar later, nog niet echt gelukt.

Johannes Paulus II was de eerste niet-Italiaan, sinds Adrianus, die in 1978 tot paus werd gekozen. Hij was de eerste paus die echt de wereld introk, hij bezocht meer dan 100 lan­den; in 1985 óók Neder­land. Toen heeft hij Adrianus geprezen voor zijn open­lijke schuld erken­ning in 1523 van de gees­te­lij­ke mis­bruiken in top van de kerk.

Jan Bedaf,
Frans van den Bosch (pas­to­raal assis­tent)